Ksiądz dr Andrzej Skiba: święte Triduum Paschalne
1. Niedziela Palmowa
Od Niedzieli Palmowej w Kościele rzymskokatolickim rozpoczyna się Wielki Tydzień. Niedziela Palmowa przypomina nam dzień, kiedy to Jezus wjeżdżał na osiołku do Jerozolimy przygotowując się na Mękę. Był to dzień triumfu, radosnego „Hosanna”, kiedy lud zebrany witał Go uroczyście przy śpiewie, z palmami w rękach. Zachęcam wszystkich, którzy wybiorą się w Niedzielę Palmową do kościoła, aby wzięli ze sobą gałązki palm, bądź też gałązki innych drzew rozwijających się na wiosnę, np. wierzby, iwy, brzozy, forsycji, aby witać Jezusa. Ci, którzy nie mogą być w kościele, zachęcam, aby przeczytali i wsłuchali się w słowa Ewangelii według św. Jana (12,12-16), który to fragment będzie odczytany w tym roku podczas procesji z palmami. Bardzo wymowne w swojej treści są czytania mszalne, których sięga tu podaję: Księga proroka Izajasza (50,4-7); List św. Pawła Apostoła do Filipian (2,6-11) czy wreszcie opis Męki Pańskiej w tym roku według św. Marka (14,1-15,47).
2. Wielki Czwartek
Od Wielkiego Czwartku, Mszą świętą wieczorną, zwaną Wieczerzy Pańskiej, rozpoczyna się ŚWIĘTE TRIDUUM PASCHALNE. W dużym skrócie prześledźmy te najważniejsze wydarzenia dotyczące naszego zbawienia.
Wielki Czwartek związany jest z ustanowieniem sakramentów Eucharystii i kapłaństwa, a tradycja obchodzenia tego święta, zrodziła się w IV wieku. W tym dniu każdy kościół parafialny będzie jerozolimskim Wieczernikiem. Otoczymy ołtarz Chrystusa, aby sprawować pamiątkę Wieczerzy Pańskiej. Będziemy szczególnie wsłuchiwać się w słowa Pana Jezusa: „To czyńcie na moją pamiątkę”. Świętować będziemy ustanowienie Eucharystii czyli Najświętszej Ofiary, którą nazywamy Mszą świętą czy „łamaniem chleba”. Nie byłoby Eucharystii bez kapłaństwa, dlatego – tak zwykle bywa, przynajmniej w sanockiej farze – że dzieci, młodzież, starsi z poszczególnych grup parafialnych składają kapłanom życzenia, bo to jest kapłańskie święto. Jest to dzień bardzo uroczysty, podniosły, kiedy to podczas Mszy świętej przy muzyce spływającej z organów, dzwonów, dzwonków, gongów, zaśpiewamy hymn „Chwała na wysokości Bogu”, aby po jego zakończeniu nieco zamilknąć. Jak ważne w liturgii jest milczenie. W życiu też jest nam potrzebne, choć niedoceniane.
W pierwszym czytaniu (Wj 12,1-8.11-14) usłyszymy opis rodowodu Święta Paschy, które upamiętnia wyjście Izraelitów z niewoli egipskiej i powołanie narodu wybranego. Prowadzi nas ono do wyjścia z niewoli grzechu, aby kiedyś zasiąść z Chrystusem na uczcie niebieskiej, aby osiągnąć zbawienie.
Drugie czytanie (1 Kor 11,23-26) przywoła na pamięć opis ustanowienia Eucharystii. Jest to najwcześniejsza informacja na ten temat przekazana przez Nowy Testament. W tym wydarzeniu spełniają się wszystkie zapowiedzi Starego Testamentu jakie były ujęte w typach i figurach, jak to się dziś określa. Jezus, starotestamentalny Sługa Pański z Księgi Proroka Izajasza, jest Barankiem złożonym w ofierze, który we własnej Krwi zawarł Nowe Przymierze, a następnie polecił ją sprawować swoim uczniom, a co przejęli także ich następcy.
Ewangelia przekazuje nam największą prawdę: Jezus umiłował nas „aż do końca”, co znaczy: „bez końca”, „aż do szaleństwa krzyża”. Oddał się nam w Eucharystii, a to stale powtarzany przejaw Jego miłości ofiarnej, największej, nie cofającej się nawet przed śmiercią.
W katedrze, po homilii, i w wielu kościołach parafialnych, odbywa się obrzęd umywania nóg, co jest zachętą do wypełniania Chrystusowego przykazania braterskiej miłości.
Na zakończenie Mszy świętej odbywa się uroczysta procesja z Najświętszym Sakramentem. Świętą Eucharystię przenosi się do bocznego ołtarza, do kaplicy – zwanej Ciemnicą, gdzie wierni adorują Pana Jezusa towarzysząc Jego osamotnieniu.
Po drodze wierni śpiewają przejmujący hymn: „Sław, języku, tajemnicę, Ciała i najdroższej Krwi…”, aby zakończyć śpiewem pieśni adoracyjnej: „Przed tak wielkim Sakramentem….”. W tym dniu drzwi kościołów otwarte są do późnych godzin nocnych. Obecność Jezusa pod postacią Chleba jest także przejawem Jego pokory, uniżenia się. Jezus chce nam powiedzieć: „Oto Ja jestem z wami aż do skończenia świata”. Obnażenie ołtarza kończy ceremonie Wielkiego Czwartku. Rozpoczyna się ADORACJA.
3. Wielki Piątek czyli liturgia na cześć Męki Pańskiej
Na przeżycia i treść Wielkiego Piątku składają się: a) liturgia Słowa Bożego, b) adoracja Krzyża, c) Komunia święta, d) przeniesienie Najświętszego Sakramentu do Grobu Pańskiego.
Zgodnie ze starożytną tradycją, Kościół w tym dniu nie sprawuje Eucharystii. Ołtarz jest zupełnie obnażony, bez krzyża, bez świeczników i obrusów. Kościół przypomina:
„Liturgia Wielkiego Piątku upamiętnia tajemnicę naszego zbawienia: śmierci Chrystusa. O tej godzinie, o której kiedyś na dziedzińcu świątyni jerozolimskiej zabijano paschalne baranki, na Krzyżu, za miastem umiera Jezus, Baranek, który na swoje ramiona wziął grzechy nas wszystkich. Zgodnie z tradycją pierwszych wieków, Kościół nie sprawuje Eucharystii, lecz wzywa wiernych do adoracji Krzyża. Wielki Piątek jest dniem miłosierdzia, przebaczenia i obietnicą szczerej odnowy życia chrześcijańskiego”.
a. Liturgia Słowa Bożego
Pierwsze czytanie, to proroctwo z Księgi Izajasza (52,13-53,12). Jest to czwarta Pieśń Sługi Pańskiego, co odnosi się do cierpiącego Jezusa. On jest tym, który „uniżył samego siebie aż do śmierci, a była to śmierć na Krzyżu”. On wziął na siebie „winy wszystkich” i odpokutował za nie; Jego śmierć była drogą do „światła” i chwały, a nam przyniosła ratunek i życie wieczne. W Jego ranach jest nasze ocalenie”. Drugie czytanie, to: List do Hebrajczyków (4,14-16; 5,7-8), a trzecie, to Ewangelia według św. Jana (18,1-19,42). Jest to Męka naszego Pana Jezusa Chrystusa.
Na zakończenie biblijnej liturgii słowa odbywa się modlitwa powszechna, która ma wiele intencji. Są one w następującej kolejności: za Kościół święty; za papieża; za wszystkie stany Kościoła; za katechumenów; o jedność chrześcijan, za Żydów, za niewierzących w Chrystusa; za niewierzących w Boga; za rządzących państwami i za strapionych i cierpiących. Jest to bardzo uroczysta modlitwa wiernych. Modlimy się do Pana Boga, aby zbawienie, które Syn Boży wysłużył na Krzyżu, ogarnęło wszystkich ludzi.
b. Adoracja Krzyża
Do ołtarza przynosi się zasłonięty Krzyż, a dwaj ministranci niosą przy nim zapalone świece. Kapłan, stojąc przed ołtarzem, bierze Krzyż, odsłania jego górną część i podnosząc śpiewa wezwanie: Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata, a wszyscy odpowiadają: Pójdźmy z pokłonem. Po skończeniu wszyscy klękają na oba kolana i przez chwilę oddają cześć Krzyżowi. W tym czasie kapłan trzyma wzniesiony Krzyż, a czyni tak trzykrotnie odsłaniając poszczególne ramiona Krzyża. Kościół poucza nas i zachęca, bo Krzyż jest znakiem „zwycięstwa Chrystusa i naszego zbawienia. Adorujmy Krzyż Chrystusa, klęknijmy przed nim, ucałujmy ze czcią rany Zbawiciela a nasze przyklęknięcie, pocałunek Krzyża, nasze patrzenie na Krzyż niech staną się modlitwą adoracji. Adorując Ukrzyżowanego prosimy, by Pan obdarzył nas swoją miłością i przebaczeniem, które oznajmił z wysokości swego Krzyża. Za ucałowanie Krzyża dziś można uzyskać odpust zupełny pod zwykłymi warunkami”. W tym czasie najczęściej śpiewa się takie pieśni wielkopostne, jak: „Ludu, mój ludu” czy „Krzyżu święty, nade wszystko”.
c. Komunia święta
Od adoracji Krzyża Kościół święty prowadzi nas do zjednoczenia z Chrystusem w Komunii świętej. Wtedy nakrywa się ołtarz białym obrusem i umieszcza się na nim Mszał. Kapłani przynoszą Najświętszy Sakrament, a my wszyscy oczekujemy na spotkanie z Panem w Komunii świętej milcząc. Kapłanom towarzyszą ministranci z zapalonymi świecami. Po przyniesieniu Najświętszego Sakramentu, celebrans zachęca: „Pouczeni przez Zbawiciela i posłuszni Jego słowom, ośmielamy się mówić”: „Ojcze nasz…”. Po Komunii świętej kapłan odnosi Najświętszy Sakrament do tabernakulum w Grobie Pańskim.
I. Procesja do Grobu Pańskiego
Po ukończeniu liturgii Męki Pańskiej, przenosi się Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego i pozostawia się do adoracji. Pan Jezus wystawiony jest w monstrancji okrytej przezroczystym welonem. Swoją uwagę modlitewną koncentrujemy na Obliczu Chrystusa utajonego w Najświętszym Sakramencie. W czasie procesji do grobu można śpiewać pieśni o Męce Pańskiej, np. Jezu Chryste, Panie miły. Bardzo wzruszająca jest pieśń: „Odszedł Pasterz od nas, Zbawca, źródło łaski, zdroje wody żywej, miłości prawdziwej”
Kończy się liturgia Wielkiego Piątku, tu, w kościele, ale o godzinie 22.00 z naszego kościoła ulicami miasta wyruszy procesja, aby odprawić nabożeństwo Drogi krzyżowej, które od kilku lat cieszy się wielkim uznaniem, o czym świadczą ogromne rzesze ludzi jak na tę porę doby. Zapraszamy wszystkich chętnych do tej modlitwy.
4. Wielka Sobota
„W Wielką Sobotę Kościół trwa przy Grobie Pańskim rozważając Mękę i Śmierć Chrystusa” – poucza Kościół. Jak wygląda Wigilia Paschalna w Wielką Noc? Składa się z następujących części: a) liturgia światła, poświęcenie ognia i przygotowanie paschału; b) liturgia Słowa; c) liturgia chrzcielna; d) liturgia eucharystyczna. Po kościołach, w określonych godzinach, trwa święcenie pokarmów.
a. Liturgia światła, poświęcenie ognia i przygotowanie paschału.
W kościele cisza, skupienie, wszystkie światła wygaszone, ciemno. Na zewnątrz płonie ognisko. Kapłan zanim poświęci ogień i paschał z pszczelego wosku zaprosi na czuwanie i modlitwę, słuchanie słowa Bożego i uczestnictwo w świętych obrzędach.
Przy poświęceniu paschału usłyszymy słowa: Chrystus wczoraj i dziś, Początek i Koniec, Alfa i Omega. Do Niego należy czas i wieczność. Jemu chwała i panowanie przez wszystkie wieki wieków. Amen.
Po wyżłobieniu krzyża i dwóch greckich liter, kapłan umieszcza pięć symbolicznych gwoździ w kształcie kropli krwi, mówiąc: Przez swoje święte rany jaśniejące chwałą niech nas strzeże i zachowuje Chrystus Pan. Amen.
Następnie kapłan zapala paschał od nowego ognia, mówiąc: Niech światło Chrystusa chwalebnie zmartwychwstałego rozproszy ciemności naszych serc i umysłów. Po wypowiedzeniu tych słów, celebrans bierze paschał i wstępuje do kościoła trzykrotnie śpiewając: ŚWIATŁO CHRYSTUSA. Wszyscy odpowiemy: Bogu niech będą dzięki.
Po przyjściu do ołtarza śpiewa się uroczyste ORĘDZIE WIELKANOCNE pełne radości i prośby, aby Chrystus Zmartwychwstały opromieniał swoją światłością cały świat i każdego z nas. Wierni trzymają w rękach zapalone świece.
b. Liturgia Słowa Bożego
Na początku liturgii Słowa kapłan zwraca się do ludu w tych lub podobnych słowach:
„Drodzy bracia i siostry, po uroczystym rozpoczęciu wigilii paschalnej w pokoju serca słuchajmy teraz słowa Bożego. Rozważajmy, jak to Bóg w minionych czasach wybawił swój lud i jak w końcu zesłał nam swojego Syna jako Odkupiciela. Chrystus przez swoją śmierć i zmartwychwstanie dał nam nowe życie. Módlmy się, aby Pan Bóg dał nam pełny udział w paschalnym dziele zbawienia”. W zależności od miejscowych okoliczności czytań mszalnych tej nocy może być aż dziewięć. Bogactwo Słowa Bożego!
II. Liturgia chrzcielna
„W Noc Paschalną Kościół zawsze udziela chrztu, na znak, że wszystkie sakramenty czerpią moc z Misterium Paschalnego – śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Poświęcimy więc teraz wodę, wspominając wielkie dzieła, których Bóg dokonał. Wspominamy także w modlitwie świętych, bo w nich najpełniej okazała się moc Zmartwychwstałego Chrystusa. Dziękujemy za wodę Chrztu świętego, która jest znakiem zdroju nowego życia w Kościele”. Jeśli są chrzty, następuje chrzest, ale niezależnie od tego wszyscy odnawiamy swój własny chrzest.
c. Liturgia eucharystyczna
Kapłan podchodzi do ołtarza i rozpoczyna liturgię eucharystyczną. Na zakończenie Mszy świętej śpiewa się uroczyste: Idźcie w pokoju Chrystusa, alleluja, alleluja. Teraz może już nastąpić procesja rezurekcyjna, bądź też jutro rano.
Wszystkim życzę błogosławionych Świąt, aby radość wielkanocna napełniała serca wszystkich identyfikujących się z wiarą chrześcijańską. Przez oktawę często pozdrawiamy się słowami „Chrystus zmartwychwstał – prawdziwie zmartwychwstał”.
ks. Andrzej Skiba
Przeczytaj również:
Ostatnie komentarze