O wielkanocnej palmie słów kilka
Już drugi rok, niestety ominie nas Niedziela Palmowa w Muzeum Budownictwa Ludowego. Była to cykliczna impreza organizowana na Rynku Galicyjskim. Odwiedzający mogli uczestniczyć w uroczystej Procesji Orszaku z Palmami z udziałem orkiestry dętej. W programie był między innymi konkurs na najpiękniejszą palmę wielkanocną, wystawy, prezentacje ludowych obrzędów Niedzieli Palmowej, przedstawienie obrzędów Wielkiego Tygodnia, gry, zabawy i warsztaty dla dzieci np. malowania pisanek, czy układania palm. Konkurs na najładniejszą palmę budził wiele emocji. Przypomnijmy sobie znaczenie palmy.
Palma święcona przez księdza w kościele (lub cerkwi) stanowi pamiątkę dnia w którym Jezus Chrystus wjeżdżał do Jerozolimy, której mieszkańcy witali go potrząsając gałęziami palmy. Dla wyznawców prawosławia i grekokatolicyzmu dzień ten jest jednym z dwunastu najważniejszych świąt kalendarza liturgicznego, przez co motyw wjazdu Jezusa do Jerozolimy stanowi częste przedstawienie w malarstwie ikonowym.
Palma jest również rekwizytem szczególnym z tego powodu, że na tradycyjnej wsi towarzyszył ludziom przez cały rok stanowiąc rodzaj „ochronnego talizmanu”. Palmę sporządzano według lokalnych zwyczajów z gałązek jałowca, bluszczu lub barwinku i trzciny jednak podstawową rośliną wchodzącą w skład wiązanki od zawsze były gałązki kwitnącej wierzby.
Z tego powodu też Niedziela Palmowa nazywana była niegdyś Kwietną, lub Wierzbną.
Dlaczego właśnie wierzba?
Wierzba jest drzewem powszechnie znanym ze swych właściwości łatwego ukorzeniania się. Nawet przycinane co roku do samego pnia drzewo wypuszcza w krótkim czasie liczne pędy. Co więcej, kwiatostany tej rośliny tzw. kotki, lub bazie są jedną z pierwszych oznak wiosennych ponieważ mogą pojawić się już na przełomie lutego i marca. Jest przez to wierzba pradawnym symbolem budzących się sił witalnych.
W niektórych rejonach Polski istniał zwyczaj budzenia domowników symbolicznym uderzeniem wierzbowej gałązki w piątą niedzielę Wielkiego Postu przy jednoczesnym okrzyku Palma bije, jo nie bije, Za seść noc – Wielkanoc. Znana była również praktyka uderzania się palmami po wyjściu z kościoła. Uderzano również palmą krowy żeby tak jak bazie miały ładną sierść, były okrągłe i dawały dużo mleka.
Uderzenie wierzbą było zabiegiem mającym pobudzić witalność w ciele ludzi i zwierząt po długim okresie zimowej stagnacji nierzadko nękanego zimnem i niedoborem żywności.
Bywało, że bazie wierzbowe wkładano między siewne ziarno żeby zapewnić obfite plony
w nadchodzącym roku.
Palma chroni
Palma pokropiona wodą święconą nabierała również właściwości ochronnych. Niegdyś po powrocie z kościoła dawano dzieciom kilka wierzbowych baziek do zjedzenia w celu oddalenia bólu gardła na cały nadchodzący rok. Baźki podawano do zjedzenia również zwierzętom gospodarskim. W niektórych regionach okadzano bydło gałązkami palmy. Z jej pomocą kropiono święconą wodą dom, zabudowania, gospodarskie, bydło, dzieci, ule, a nawet pola uprawne.
Święcono ziemniaki przed sadzeniem, czy ziarno przed wysiewem. Zabiegi te miały przynosić zdrowie, obfite plony, a także chronić od uroków i nawałnic. Bywało, że z palmowych gałązek układano krzyżyki, które wtykano na polu uprawnym w celu ochrony przez gradem. Czasem krzyżyki takie przybijano do szczytów domów, lub zabudowań gospodarskich.
Palma wielkanocna była więc ważnym przedmiotem, który powinien znajdować się w każdym domu. Przechowywana z szacunkiem na strychu, lub za ikoną mogła chronić domostwo przed piorunem.
Palma jako dzieło sztuki
Współcześnie poza obrzędowym i symbolicznym znaczeniem palma wielkanocna jest również rozwiniętą formą rękodzieła. Tysiące kwiatów z bibuły ozdabiające ogromnych rozmiarów palmy oceniane są na konkursach w całej Polsce. Największe z nich odbywają się w Lipnicy Murowanej (woj. małopolskie), albo na Kurpiach w miejscowości Łyse (woj. mazowieckie). Sanocka tradycja konkursów na palmę wielkanocną organizowanych przez Starostwo Powiatowe związane jest z Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku i mszą świętą odbywającą się w zabytkowym kościele z Bączala Dolnego.
Fotogaleria: Barwna Niedziela Palmowa w sanockim skansenie 2019
Ostatnie komentarze