Zmiany w opłatach przedszkolnych

Zmiany w opłatach przedszkolnych

Od 1 stycznia opłaty za przedszkola mają charakter publicznoprawny, a nie – jak dotąd – cywilnoprawny. Czy to oznacza, że nie trzeba zwracać pieniędzy za nieobecność dziecka? Czy straciły moc umowy zawierane między dyrektorami a rodzicami?

Niezauważona zmiana

W Dzienniku Ustaw z dnia 29 listopada 2017 r. (poz. 2203) opublikowano ustawę z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych. Wiele zmian było szeroko komentowanych. Niektóre pozostały niezauważone. Jedną z nich jest całkowita zmiana istoty opłat przedszkolnych. W toku prac legislacyjnych wprowadzono niezwykle istotną – z punktu widzenia jednostek samorządu terytorialnego i rodziców – zmianę, która ma bezpośredni wpływ na ustalanie i pobieranie opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego i za wyżywienie.

Zmiana charakteru tych opłat z cywilnoprawnych na publicznoprawne to realizacja oczekiwań jednostek samorządu terytorialnego. W odróżnieniu od opłat cywilnoprawnych, które pobierane są na podstawie umowy, opłaty publicznoprawne pobierane są na podstawie przepisów prawnych.

Jest to zmiana w pełni uzasadniona. Jednak sposób jej wprowadzenia to terapia szokowa dla samorządu, ale przede wszystkim dla rodziców. Niestety wszystkie strony – rządowa i samorządowa – nie zabierają głosu w tej sprawie, a czas ucieka. Ustawa bowiem weszła w życie 1 stycznia 2018 r.

Opłata publicznoprawna

Na istotną zmianę w zakresie opłat przedszkolnych, jako jedna z pierwszych, zwróciła uwagę Katarzyna Zychowicz, dyrektor Zespołu Ekonomiczno-Administracyjny Oświaty Samorządowej Gminy i Miasta Koziegłowy.

W odróżnieniu do rządowego projektu ustawy o finansowaniu zadań oświatowych do art. 52 dopiero na etapie prac legislacyjnych [w parlamencie] został dodany ustęp 15 w brzmieniu: „Opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz opłaty za korzystanie z wyżywienia w takich placówkach stanowią niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym, o których mowa w art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych”.

Przepis ten określa m.in., że środkami publicznymi stanowiącymi niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym są w szczególności dochody budżetu jednostki samorządu terytorialnego albo dochody pobierane przez samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw.

Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 4, ust. 2 i 3 pkt 4 tej ustawy organami pierwszej instancji właściwymi do wydawania decyzji w odniesieniu do należności, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej, są w stosunku do należności budżetów jednostek samorządu terytorialnego – wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta albo marszałek województwa; natomiast od ich decyzji przysługuje odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego. Umarzanie, odraczanie i rozkładanie na raty niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym określają przepisy art. 64.

Warto też zwrócić uwagę na art. 66, który stanowi, że do egzekucji należności mają zastosowanie przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ponadto art. 67 wypowiada się na temat stosowania przepisów Kpa i ordynacji podatkowej w sprawach niepodatkowych należności budżetowych.

Co teraz?

Pojawia się pytanie, czy ex lege tracą moc umowy cywilnoprawne powszechnie zawierane pomiędzy dyrektorami przedszkoli a rodzicami, w których określano zasady i terminy wnoszenia opłat?

Zakładając, że opłaty należy nakładać w drodze decyzji administracyjnych, czy można, zgodnie z art. 39 ust. 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, zadanie to scedować na dyrektorów placówek wychowania przedszkolnego? Przepis ten stanowi, że do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej rada gminy może upoważnić również organy jednostek organizacyjnych. Ale najważniejsze pytania to, na jaki okres należy wydawać decyzje oraz czy oznacza to, że nie jest już stosowana zasada zwrotu za czas nieobecności? Opłaty za przedszkola stały się w ten sposób opłatami „stałymi”?

Do kotła wkradł się błąd

O ile opłata za korzystanie z wychowania przedszkolnego winny mieć charakter opłaty publicznoprawnej, o tyle opłaty za korzystanie z wyżywienia z pewnością nadal powinny zachować charakter opłaty cywilnoprawnej.

Po pierwsze opłat publicznoprawnych nie nakłada się zarządzeniem dyrektora przedszkola (por. art. 168 konstytucji, który stanowi, że jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie).

Po drugie rodzice, w drodze ustawy, zobowiązani są wyłącznie do ponoszenia opłaty za „wsad do kotła”. Jeśli więc rodzic zgłosi nieobecność dziecka to przedszkole nie ponosi żadnych kosztów, bo nie zużyło żadnych produktów do sporządzenia posiłku. Dlaczego więc ma ponosić ich koszt?

W tym wypadku w ustawie powinien pojawić się zapis, w nawiązaniu do funkcjonującego w art. 11 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, ustala się zasady ustalania opłat za wyżywienie w przypadku nieobecności dziecka w placówce wychowania przedszkolnego.

Nowe uchwały

Artykuł 52 ust. 1 pkt 1 o finansowaniu zadań oświatowych stanowi, że rada gminy określa wysokość opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego [do tej pory regulował to art. 14 ust. 5 ustawy o systemie oświaty].

Ponieważ uchylono przepisy ustawy o systemie oświaty, rady gmin muszą podjąć uchwały na podstawie nowo obowiązujących przepisów o finansowaniu zadań oświatowych i prawa oświatowego. Uchwały te, jako akty prawa miejscowego, powinny wejść w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Taką możliwość daje art. 106 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, który stanowi, że uchwały rady gminy podjęte przed dniem 1 stycznia 2018 r. na podstawie art. 14 ust. 5 ustawy o systemie oświaty, w brzmieniu dotychczasowym, zachowują moc do dnia wejścia w życie uchwał podjętych na podstawie art. 52 ust. 1.
autor: Mirosław Obrębski,
dyrektor Zespołu Administracji Szkół i Przedszkoli w Olsztynku,
współpracownik Pisma Samorządu Terytorialnego „Wspólnota”
Źródło: Serwis Samorządowy PAP